- TAKVİYE EDİCİ GIDA (SUPPLEMENTS) NEDİR?
- TAKVİYE EDİCİ GIDALARIN KULLANIM AMAÇLARI NELERDİR?
- TAKVİYE EDİCİ GIDALAR NELERDİR?
- TAKVİYE EDİCİ GIDALARDA NELER DİKKAT ETMELİYİZ?
- TAKVİYE EDİCİ GIDALARIN AVANTAJLARI / DEZAVANTAJLARI
- DÜNYADA TAKVİYE EDİCİ GIDA KULLANIMI
- TÜRKİYE'DE TAKVİYE EDİCİ GIDA KULLANIMI
- TAKVİYE EDİCİ GIDALARDA KULLANILAN VİTAMİN VE MİNERALLER
- KAYNAKÇA
- Takviye edici gıdalar; vitaminler, mineraller, bitkiler, amino asitler ve enzimler gibi maddelerdir. (FDA,1994)
- Takviye edici gıdalar; Diyeti desteklemek amacıyla alınan bir veya birden fazla vitamin, mineral, şifalı bitki veya aminoasitleri içeren sigara dışındaki ürünlerdir. (DSHEA- Amerikan Diyet Suplemanı Sağlık ve Eğitimi Dairesi)
- Takviye edici gıdalar; Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin, mineral, karbonhidrat, yağ asidi, amino asit gibi besin öğelerinin veya bunların dışında besleyici veya fizyolojik etkileri bulunan bitki, bitkisel ve hayvansal kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri maddelerin konsantre veya ekstraktlarının tek başına veya karışımlarının kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzeri sıvı veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu belirlenmiş ürünlerdir. (Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı)
- Takviye Edici Gıdalar, üç grupta toplanır.
Vitamin mineral takviyeleri;
Doğal ya da sentetik vitamin ve mineraller.
Tek başlarına ya da birleşimleri tablet, kapsül, toz ya da çözelti olarak konsantre formda hazırlanan ürünler. (İçerikleri FDA ve WHO standartları ya da ulusal standartlar doğrultusunda hazırlanır.)
Bu ürünler özellikle dengeli beslenmek isteyen ya da diyetlerini takviye etmek isteyen kişiler tarafından tercih edilir.
Bitkisel kaynaklı takviye edici gıdalar,
Bitkilerin çiçek, yaprak, sap, kök, meyve vb. farklı bölgelerinden elde edilen ve birçok elementi bünyesinde bulunduran bileşimlerdir.
WHO tarafından tescil edilmiş olmalıdır.
Hayvansal takviye edici gıdalar;
Arı ve ürünleri ile deniz ürünlerinden elde edilirler.
Omega-3 yağ asitleri, protein, enzim, karetonoid zenginlikleri itibari ile deniz ürünlerinden elde edilirlerken, diğer önemli kaynaklar deniz yosunu, kurutulmuş kabuklu yumuşakçalar ve balık yağlarıdır.
Bu ürünler, sağlıklı beslenmeyi ve çocuklarda büyümeyi destekleyen ürünlerdir.
Bazı ürünler ilaç statüsündedir. (anti-bakteriyal, anti-fungal, anti-oksidan etkileri itibari ile)
Sağlığı Geliştirmek
Sağlığı Korumak
Beslenme* eksikliklerini tamamlamak
* Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan beslenme yetersizlikleri (hamilelik, yaşlılık, kongenital hastalıklar-DOWN v.b, Kronik hastalıklar-hipertansiyon, diyabet vb.)
Sağlıklı yaşama dair bilincin ve ilginin arttığı, küresel çapta sağlıklı yaşam için harcamaların yükseldiği dönemde bireyler çeşitli nedenlerle takviye edici gıdalara yönelmektedir.
SAHUMER | Sağlık Hukuku Merkezi – olarak önce toplum/hasta yararı ilkemiz gereği aşağıdaki hususlara dikkat çekmek istiyoruz.
- Takviye edici gıdaların doğru kullanımı için denetimden standartlaşmaya kadar geniş çapta önlemler alındığını biliniz. Yanıltıcı reklamlardan etkilenmeyiniz.
- Takviye edici gıdalar mevzuatla belirlenir:
- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’nın hazırlamış olduğu “Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği (Tebliğ No:2013/49)” bu ürünlerin yanlış kullanımını önleyen bir mevzuattır. Mutlaka okuyunuz.
- Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı denetiminden geçmemiş, doktorlar tarafından hastaya tavsiye edilmemiş, aslında ilaç olmayan ve bazı durumlarda ilaçla birlikte kullanılması uygun görülmeyen bu ürünlerin kullanımı önemli bir halk sağlığı sorundur.
- Zayıflatmaz,
- Tedavi etmez
- Normal beslenmenin yerine geçmez.
- Takviye edici gıdaların birbiriyle birleştirilmesi, ilaçlarla birlikte kullanılması, ameliyattan önce ya da sonra kullanılması daha farklı sağlık sorunları oluşturmaktadır.
- Takviye edici gıda olarak bilinen ürünler, topluma kilo verdiren-aldıran, boy uzatan, sigara bıraktıran, hastalık önleyen, tedavi eden, cinsel performansı arttıran ürünler değildir.
- Bilinçsizce “Online” ortamda yapılan alımlar büyük bir risk oluşturmaktadır. Hekim tarafından önerilmeyen bir ürünü satın almayınız.
Takviye Edici Gıdaların Dezavantajları
- Takviye edici gıdaların birleştirilerek kullanılması,
- İlaç ve takviye edici gıdaların aynı anda kullanılması,
- Reçeteli ilaç yerine takviye edici gıda kullanılması,
- Birden fazla besin takviyesi kullanılması ve toksik etki üretmesi.
- Aşırı kullanımda sağlığı bozar,
- Toplumda ilaçlara ve normal gıdalara olan güveni azaltır,
- Yanlış kullanım nedeniyle sağlık harcamalarını arttırır,
- Yanlış kullanım nedeniyle ölümlere neden olabilir
Danışılarak kullanıldığındaki avantajları
- Vücudun fonksiyonlarını sürdürmesi için gerekli olan besin öğelerinin sağlanması,
- Diyetetik çerçevenin sağlanması,
- Bazı hastalık risklerinin azalması,
- Gündelik yaşamda daha enerjik bir düzeye ulaşılması,
- Sportif aktiviteye destek sağlanması,
- İnsanların kendilerini daha pozitif, zinde, iyi ve sağlıklı hissetmesi,
- Daha zor hastalanması veya hastalıkları hafif atlatması,
- Ekonomik iş kaybının önlenmesi,
- Devletin ilaç harcamalarının azaltılması
Kaynak: “The Global Vitamins Market, Trends, Drivers & Projections”, http://www.strategyr.com/MarketResearch/Vitamins_Market_Trends.asp, Erişim Tarihi: 20.05.2017
Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırmasına (T.C. Sağlık Bakanlığı, 2010)
- 0-5 yaş arası çocukların %23,9‘u (en az bir takviye edici gıda kullanmaktadır),
- 0-5 yaş arası çocuklarda en çok tercih edilen ürün multivitamin/minerallerdir,
- Gebe kadınlarda %43,5 ile en çok kullanılan takviye edici gıda demirdir, onu multivitamin-mineral (%27,1) ve folik asit (%15,1) izlemektedir,
- Emzirme döneminde takviye edici gıda kullanımı %9,5′a gerilemektedir. En çok tercih edilen ürün ise demirdir,
- 12 yaş ve üzeri bireylerin Omega-3 kullanımında en çok medyadan etkilenmektedir (%23,2),
- 12 yaş ve üzeri bireyler incelendiğinde ilk sırada B12 vitamini, son sırada ise çinko gelmektedir,
- 12 yaş ve üzeri kadınlarda en fazla kalsiyum (%3,4) ve B12 vitamini (%3,3); erkeklerde ise en fazla B12 vitamini (%1,6) kullanılmaktadır,
- D vitamini kullanımı 65-74 yaş arasında yoğunlaşmaktadır,
- Tüm yaş gruplarında takviye edici gıdalar daha çok doktorlar tarafından önerilmektedir.
Türkiye'ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi'nde takviye edici gıdaların kullanımına yönelik öneriler
- Takviye edici gıdalar yeterli ve dengeli bir diyetin yerini hiçbir zaman alamaz,
- Takviye edici gıdaların içinde birden fazla bileşim olmakta olup, bu nedenle etiketler dikkatli okunmalıdır,
- Önerilen günlük dozlara dikkat edilmelidir,
- Gebelik ve emzirme dönemleri ve diğer risk gruplarında bu ürünlerin kullanımı sağlık profesyonellerine danışılmadan yapılmamalıdır,
- Takviye edici gıdaların bazı gıda öğeleri ve ilaçlar ile etkileşime gireceği göz ardı edilmemelidir. Özellikle, kalp-damar hastaları ve kanser tedavisi gören gruplar en önemli risk gruplarıdır
Takviye Gıdaya İhtiyaç Duyan Gruplar
- Gebeler: Gebelerde, demir eksikliği başta olmak üzere folik asit, demir, kalsiyum gibi besin öğelerine ihtiyaç çok yüksektir.
Bir gebenin ihtiyaç duyduğu günlük 600 g. besinin çoğunluğu folik asitlerle sağlanmaktadır. Bu nedenle takviye edici gıdaların folattan zengin besinler ve folik asitle zenginleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca, NTD’nin engellenmesine yönelik B12 vitamin, yine C vitamini, çinko takviyesi de yapılabilir. - Bebekler: Bebeklerde takviye gıda kullanılmasının nedeni demir yetersizliği anemisinin önlenmesidir.
Demir, vücuda oksijen taşıyan kırmızı kan hücrelerinde bulunan hemoglobin yapımı için önemli olup, beyin gelişimi için de gereklidir. Normal zamanda doğmuş bebekler ilk 4-6 ay yetecek kadar demir deposu ile doğarken, 6’ıncı aydan itibaren bebeklerin demir ihtiyacı yükselmektedir. Özellikle, 0-5 yaş grubundaki çocuk ve gebelerin %50’sinde görülen demir eksikliği karşısında demir takviyeleri kullanılmaktadır. - Adolesanlar (Ergenler): Çocukluktan sonra büyümenin en hızlı seyrettiği bu dönemde ergenlerin enerji ve besin öğelerine ihtiyaçları artmakta olup, bunu daha ziyade abur cubur tabir edilen gıdalarla giderdikleri görülmektedir. Bu dönemde kalsiyum, demir, çinko, potasyum, A, D, C vitamini ve folik asit alımında yetersizliğe neden olmakta olup (özellikle D vitamini eksikliği %80’e kadar varmaktadır), yaşlılık döneminde kemik hastalıklarına neden olabilecek bu eksiklik takviye edici gıdalarla giderilmektedir.
- Yaşlılar: Yaşlılıktan besinlerin vücuttaki emilimi gastrointestinal sistem ve böbrek sorunları nedeniyle düşmekte olup, B12 vitamini yetersizliği görülmektedir. Bu nedenle, B12 vitamini takviyesi söz konusudur.
- Kemik kaybı yaşayan yaşlılar: Yaşlıların bir kısmı fiziksel aktivitenin azlığı, kalsiyum emiliminin azalması ve D vitamininin olmaması nedeniyle kemik kaybı yaşamakta ve günlük 1200 mg. kalsiyum alma ihtiyacı doğmaktadır. Bu nedenle kalsiyum ve D vitamini takviyesi gerekmektedir.
- Ağır egzersiz yapan sporcular ve kas gelişimi isteyen bireyler: Sporcular kaslarını geliştirmek için proteinler, kreatin, mineraller, bitkisel ürünler, karbonhidrat, A,C,D,E gibi antioksidan vitaminler ile enerjiyi arttıran B grubu vitaminlere ihtiyaç duymaktadırlar. Ancak A ve D vitamininin fazla alınması toksik etki yapabilmekte olup, buna dikkat edilmelidir.
- Kronik Hastalar: Kronik hastalıkların önlenmesinde doku ve organları oksidatif strese karşı korunmasında A,E, C vitaminleri hayati öneme sahiptir.
Kalp, damar hastalığı yaşayanlar için de B12 vitamini, kanser insidansı üzerinde p karoten ve C, E vitamini, ateroskleroz üzerinde C vitamini önemli etkiler üretmektedir.
Solunum yolunda C; A etkili olurken, E vitamininin burun kanamalarındaki insidansı arttırdığı belirtilmektedir. - Diğer takviye edici gıda hedef gruplar;
- Vejetaryanlar,
- Besin alımını etkileyen hastalığı olanlar (Çölyak hastaları vb.),
- Uzun süre çeşitli ilaçları kullananlar,
- Düşük kalorili diyet tüketicileri obezler ya da kilo fazlası olan kişiler,
- Ekonomik açıdan sorunlu olup, yeterli beslenemeyen kişler,
- B12 veya demir anemisi eksikliği olanlar,
- Alerji hastaları,
- Yorgunlar,
- Stresliler,
- Romatizma ağrısı çekenler,
- Engelliler (nekroz hastaları vb.),
- Diyaliz tedavisi görenler
Türk Gıda Kodeksi kapsamında takviye edici gıdalarda kullanılan vitamin ve mineraller
Vitaminler
Mineraller
Bu sayfa Canan KOÇAKER VAROL tarafından Okan Üniversitesi Sağlık Yönetimi Yüksek Lisans proje tezi olarak hazırlanmıştır.
- Dietary Supplements Market Size Is Projected To Reach $278.02 Billion By 2024, Demand In Food & Beverage Sector : Grand View Research, Inc. , https://globenewswire.com/news-release/2016/07/18/856668/0/en/Dietary-Supplements-Market-Size-Is-Projected-To-Reach-278-02-Billion-By-2024-Demand-In-Food-Beverage-Sector-Grand-View-Research-Inc.html Erişim Tarihi: 19.04.2017
- Ergen A, Bekoğlu, FB. “Türkiye’de Besin Destek Ürünlerine Yönelik Görüşler ve Tüketici Profilini Tanımlamaya Yönelik Bir Araştırma”, Journal of Business Research Turk, 2016, 1(8) ; 323-341.
- FDA Dietary Supplements, https://www.fda.gov/downloads/food/dietarysupplements/ucm240978.pdf , Erişim Tarihi: 19.04.2017
- Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu, Resmi Gazete No: 27610, 13.06.2010.
- Tek, NA, Pekcan, D. Besin Destekleri Kullanılmalı mı? Sağlık Bakanlığı Yayın No: 727 ; 2008.
- Güzelsoy, N. ICO-MS ile Bazı Gıda Takviyelerinde Element Analizleri ve Analitik Problemler (Tez), Uludağ Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi, 2013.
- Ayaz, S. “Özel Beslenme Amaçlı ve Takviye Edici Gıdalar”, İstanbul Sağlık ve Beslenme Bienali,12-14 Kasım 2014.
- Türkiye’ye Özgü Besin ve Beslenme Rehberi, Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Aralık 2015.
- Yeni Trend; Dünya Glütensiz Ürünler Pazarı, http://www.ankaratb.org.tr/lib_upload/YENİ TREND.pdf , Erişim Tarihi: 20.04.2017
- 2014/1 T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Özel Tıbbi Amaçlı Diyet Gıdaları Tebliği, 2014.
- Çerçi, A, Aksan, A, Ç, Gümüş, D, Pazarbaşı, İ. “19-65 Yaş Arası Yetişkin Bireylerin Diyet Ürün Tüketim Durumlarının Belirlenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2015, 1 (2).
- Bora, Z. Spor Salonunda Çalışan Vücut Geliştirme ile İlgilenen Spor Hocalarının Beslenme ve Takviye Destek Ürün Tüketim Durumlarının Saptanması (Tez), Başkent Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi; 2014.
- “Sporcu İçecekleri, Takviye Edici Gıdalar ve Ergojenik Yardım Maddelerine Yasaklı Madde Bulaşması”, http://www.enkaspor.com/enkuploads/sporcu icecekleri takviye edici gidalar.pdf , Erişim Tarihi: 24. 04.2017
- Şahin, İ. Takviye Edici Gıdalar 2013, 8. Gıda Mühendisliği Kongresi, 7 Kasım 2013, Ankara.
- Nedir, ne değildir? Takviye edici gıdalar, diyet ekleri, diyet suplementleri, http://www.yesilist.com/nedir-ne-degildir-takviye-edici-gidalar-diyet-ekleri-diyet-suplementleri/ , Erişim Tarihi: 25.04.2017
- Takviye Edici Gıda Nedir, Ne Değildir? http://kilis.tarim.gov.tr/Belgeler/E-Bültenler/05.pdf , Erişim Tarihi: 25.04.2017
- Temple, N,J. The marketing of dietary supplements in North America: the emperor is (almost) naked. The Journal of Alternative and Complementary Medicine, 2010, 16(7); 803-806.
- Dietary Supplements Market – Driven by Increasing demand for Health Products: Global Industry Analysis and Opportunity Assessment 2015-2025: http://www.futuremarketinsights.com/reports/dietary-supplements-market , Erişim Tarihi: 30.04.2017
- Vitamins and Dietary Supplements in Turkey. http://www.euromonitor.com/vitamins-and-dietary-supplements-in-turkey/report, Erişim Tarihi: 30.04.2017
- Sports Nutrition in Turkey. http://www.euromonitor.com/sports-nutrition-in-turkey/report , Erişim Tarihi:01.05.2017
- T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması 2010, Beslenme Durumu ve Alışkanlıklarının Değerlendirilmesi Sonuç Raporu.
- Ünsal, G. N. Özdemir, G. Ersoy, G., The Assessment of the Consumer Awareness in Nutritional Support Products Usage. Sağlık Bilimleri Tip Dergisi, Fırat Üniversitesi, 2010, 24(2); 81-88.
- 2″Takviye Edici Gıdaların İthalatı, Üretimi İşlenmesi ve Piyasaya Arzına İlişkin Yönetmelik”, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/05/20130502-14.htm , Erişim Tarihi: 05.05.2017
- “Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği”, http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/08/20130816-16.htm , Erişim Tarihi: 06.05.2017
- “Vitamin Takviyeleri ne zaman kullanmalı? Fayda ve zararları nelerdir?”, https://www.medikalakademi.com.tr/vitamin-ilaclari-fayda-zararlari-folik-asit/ , Erişim Tarihi: 08.05.2017
- Supplements, Who needs them?, A Behind the Headlines Report, 2011. https://www.nhs.uk/news/2011/05May/Documents/BtH_supplements.pdf , Erişim Tarihi: 12.05.2017
- “Do You Sell or Suplly Food Supplements?”, https://www.food.gov.uk/sites/default/files/foodsupplementsenglish_0.pdf , Erişim Tarihi: 13.05.2017
- “Dietary Supplements”, National Institutes of Health, U.S Department of Health and Human Services, June 2010.
- BEUC (The European Consumer Organisation), Food Supplements, 30/09/2016;M http://www.beuc.eu/publications/beuc-x-2016-092_ipa_beuc_position_on_food_supplements.pdf , Erişim Tarihi: 19.05.2017
- Number Cruncher: Europe’s key supplement markets, brands & opportunities revealed. http://www.nutraingredients.com/Markets-and-Trends/Number-cruncher-Europe-s-key-supplement-markets-brands-opportunities-revealed, Erişim Tarihi: 20.05.2017
- “The Global Vitamins Market, Trends, Drivers & Projections”, http://www.strategyr.com/MarketResearch/Vitamins_Market_Trends.asp, Erişim Tarihi: 20.05.2017